Engelli Hakları

ENGELLİ HAKLARI

Engelli Haklarından Kimler Yararlanabilir?

Engelli haklarından yararlanmak için; Sağlık Bakanlığı tarafından engelli sağlık kurul raporu vermeye yetkilendirilmiş bir hastaneden en az %40 oranında engelli sağlık kurul raporu alınmış olmalıdır. Bunun yanında 20 Şubat 2019 tarihinden önce alınmış raporlarda, çocukların özel eğitim almaları için gerekli engel oranında alt sınır %20’dir. 20 Şubat 2019 tarihinde yayınlanan Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER) gereği, çocukların raporlarına engel oranı yazılmayacağından, çocukların ezel eğitim almaları için özel gereksinim almaları yeterli olacaktır.

Eski Tarihli Raporların Geçerliliği Hakkında

Engelli sağlık kurul raporlar, rapor alım tarihine bakılmaksızın süresi içinde geçerlidir. Çocuklar için alınmış olan raporlar, çocuk 18 yaşını doldurduğunda geçersiz olacağından, 18 yaş dolduktan sonraki 3 ay içinde engelli sağlık kurul raporu alınmalıdır. Rapor sonuçlandıktan sonra 1 ay içinde sonuca itiraz edilebilir. İtiraz edilmeyen raporlar kesinleşir. Bu durumda rapora itiraz edilecek ise 6 ay dolmuş olması gerekir. Bakınız: Engelliler Hakkında Kanun, Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik, Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER)

ÇÖZGER için mevzuatla uyum arandığında kullanılacak tablo

Özel gereksinimli çocuklar için tanımlanmış hakların kullanımında engel oranlarının belirlenmesi için Yönetmelik ekinde açıklanmış “özel gereksinim düzeylerinin karşılığı olan engel oranlarına” bakılması gerekir. Buna göre;

1. Özel gereksinim var (ÖGV): %20-39

2. Hafif düzeyde özel gereksinim var: %40-49

3. Orta düzey özel gereksinim var: %50-59

4. İleri düzeyde özel gereksinim var: %60-69

5. Çok ileri düzeyde özel gereksinim var: %70-79 (Ağır engelli olduğu kabul edilir)

6. Belirgin düzeyde özel gereksinim var (BÖGV): %80-89 (Ağır engelli olduğu kabul edilir)

7. Özel Koşul Gereksinimi var (ÖKGV): %90-99 (Ağır engelli olduğu kabul edilir)

Engelli sağlık kurul rapor ücreti

Engelliler tarafından talep edilen silah ruhsatı, durum bildirir rapor, ehliyet raporları ve ÖTV indirimli araç için alınan raporlardan ücret talep edilecektir. Engelli sağlık kurul raporu ücretsizdir. Ayrıntılı bilgi için bakınız: https://www.saglikaktuel.com/d/file/13885,ek-1–fiyat-tarifeleri-usul-ve-esaslaripdf.pdf

Engelli Kimlik Kartı

Engel oranı %40 veya üzerinde engelli sağlık kurul raporu olan yetişkinler ile Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu olan çocuklar, engelli kimlik kartı/özel gereksinimli birey kartı alabilirler. Ağır engellilerin engelli kimlik kartında “refakatli” ibaresi olur. 20 Şubat 2019 tarihinden sonra erişkinler için düzenlenen raporda “tam bağımlı engelli birey” ifadesi olanlar ile raporunda “Çok ileri düzeyde özel gereksinim var (ÖGV)”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri olan çocuklar ağır engelli sayıldıklarından bu kişilere de “refakatli” ibareli engelli kimlik kartı düzenlenir. Sağlık kurul raporunun aslı gibidir fotokopisi, 2 resim ve nüfus kâğıdı fotokopisi ile birlikte illerde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüklerine, ilçelerde sosyal hizmet merkezlerine başvuru yapılır.

Evde Sağlık Hizmeti

Engelliliği nedeniyle (solunum cihazına bağlılık vb. gibi) evden hastaneye gitmesi mümkün olmayanlar, aile hekimlerine başvurarak ya da 444 3 833 numaralı telefonu arayarak; evde sağlık hizmeti talep edebilirler.

Engelli aylıkları

Bir kişiye engelli aylığı bağlanması için; 18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşı olması, en az %40 oranında engelli olması, kişinin herhangi bir sigortalı işte çalışmaması, nafaka almaması veya nafaka almasının mümkün olmaması, aylık hane geliri kişi başı asgari ücretin üçte birinden az olması ve inceleme sonucu kişinin muhtaç olduğuna karar verilmesi gerekmektedir. 18 yaş altı çocukların yakınlarına engelli yakını maaşı bağlanır. Başvurular, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına (SYDV) yapılır. Engelli aylığı bağlanabilmesi için haneye giren tüm gelirler toplanıp kişi başına bölündüğünde kişi başına düşen aylık gelir; asgari ücretin üçte birinden az olmalıdır. Engelli aylıkları, her ay ödenir. Engelli aylığı alanlar; adres, gelir durumu ve ailedeki kişi sayısı değişimlerini Vakıflara bildirmek zorundadır. Bakınız: 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun

Evde bakım maaşı

Evde bakım maaşı bağlanması için gerekli şartlar şunlardır:

1) Engelli sağlık raporunda “ağır engelli” yazılı olması (20 Şubat 2019 tarihinden sonra erişkinler için engelli sağlık kurul raporu alanların raporunda, ağır engelliliğin karşılığı olan “tam bağımlı engelli birey” ifadesi aranır. 18 yaş altı çocuklar için alınan özel gereksinim raporunda ise “Çok ileri düzeyde özel gereksinim var (ÖGV)”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri olan çocuklar ağır engelli sayılır),

2) Haneye giren tüm gelirler toplanıp hanedeki kişi sayısına bölündüğünde; kişi başı aylık gelirin asgari ücretin üçte ikisinden az olması (2019 yılı için 1219,34 lira),

3) Sosyal hizmetler il müdürlüğü ya da sosyal hizmet merkezi tarafından yapılan inceleme sonucu, engelli bireyin bakıma ihtiyacı olduğuna karar verilmesi.

Başvuru yeri: İllerde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri, ilçelerde sosyal hizmet merkezleridir. Engelli birey adına anne, baba ya da yasal vasisi başvuru yapabilir. Bakım verecek kişinin akraba olması şartı aranır. Birey, engelli sağlık raporu ile başvuru yapabilir. Gerekli belgeler, müdürlük tarafından istenir. Hanede, birden fazla “ağır engelli” varsa, bir engelliden sonraki her engelli 2 kişi sayılır. Buna göre aynı evde 2 ağır engelli birey, anne ve babası ile yaşıyorsa, bu evdeki kişi sayısı 5 olarak belirlenir.

Evde bakım maaşı alanlar; engelli bireyin vefat durumunu, hastanede yatışını, adres değişikliğini, gelir durumu değişikliğini ve hanedeki kişi sayısındaki değişimi, süresi içinde bildirmek zorundadırlar. Ayrıca, ÖTV istisnalı araç alımı-satımı, ev alım satımı, bankadaki hesap, fazla mesai ücretleri gibi mali durumdaki değişimler; bakım maaşı başvurusu yapılan birime bildirilmelidir. Bakınız: 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu

Vakıf aylığı-muhtaç aylığı

On sekiz yaşını doldurmuş, herhangi bir gelir ya da aylığı olmayan %40 veya üzerinde engelli olup muhtaç durumda olanlar başvurabilir. Bir hanede sadece bir kişiye vakıf maaşı bağlanır. Başvuru: Muhtaç aylığı başvuru formu ve engelli sağlık kurul raporu ile başvurulur. Başvurular Vakıflar Bölge Müdürlüklerine doğrudan, posta yoluyla yapıldığı gibi internet sitesinden de başvuru yapılabilir. Ayrıntılı bilgi için 27.09.2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Vakıflar Yönetmeliğini inceleyiniz. https://www.vgm.gov.tr

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) istisnalı araç alımı

Aşağıdaki kişiler ÖTV istisnalı araç alabilir:

a) Engel durumu ne olursa olsun, %90 veya üzerinde engelli olanların yakınları engelli kişi adına ÖTV istisnalı araç alabilirler. Bu kişilerin sağlık raporunda “ÖTV istisnası” ile ilgili ifade olması zorunlu değildir. 20 Şubat 2019 tarihinden sonra özel gereksinim raporu alan çocukların raporunda engel oranı yazılmayacağından, hangi şartlarda ÖTV istisnası uygulanacağı konusunda, Özel Tüketim Vergisi II. Sıralı Tebliğini inceleyiniz. Raporda “Özel Koşul Gereksinimi var (ÖKGV)” ifadesi istenebilir. “ÖKGV” ibaresinin mevzuatta karşılığı olan engel oranı; %90-99’dur.

b) Engel durumlarına uygun sürücü belgesi olması şartı ile engel oranına bakılmaksızın “özel donanımlı araç kullanır” ibareli raporu olan ortopedik engelli kişiler, kendi adlarına ÖTV istisnalı araç alabilirler.

Bu araçlar 5 yıl dolmadan satılamaz. Satılması halinde, alım sırasında ödenmeyen ÖTV tutarı ödenir (aynı şartları taşıyan engelli bir kişiye satım hali hariç). Tüm vergiler dâhil en fazla 247 bin lira (2019 yılı için) tutarındaki araçlar için ÖTV istisnası uygulanacaktır. Motor hacmi sınırı kaldırılmıştır. Bakınız: ÖTV Kanunu, ÖTV II Sıralı Tebliğ.

Motorlu taşıtlar vergisi (MTV) muafiyeti

ÖTV istisnalı araçlar MTV’den muaftır. Araç alımından sonra vergi dairesine başvuru gerekir. Engelli sağlık raporu 1 ya da 2 yıl gibi süreli ise, süre bitiminde yeni alınan rapor vergi dairesine verilir. Eğer yeni alınan raporda engel oranı %90’ın altına düşerse, MTV muafiyeti sona erer. Bakınız: Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu

Engelli park kartı temini

ÖTV istisnalı araçların engelli park yerlerinden yararlanması için Trafik Tescil Şubelerinden “engelli park kartı” alması gerekir. Engelli park kartı, araca değil kişiye verildiğinden, ÖTV istisnalı araçları olmasa da, engel oranı %90 ve üzerinde olanlarla özel donanım gerektirecek araç kullanma hakkı olanlar bu kartı talep edebilirler.

Engellilik Gelir Vergisi İndirimi

Engelli çalışanların kendisi ile eşi, bakmakla yükümlü oldukları çocuğu, anne ya da babası engelli olan çalışanlar bu haktan yararlanır. Bakmakla yükümlülük, SGK yönünden bakmakla yükümlülüktür ve belgelenmesi gerekir. Engel oranı %40-59 arası olanlar, üçüncü derece vergi indirimi, 60-79 arası olanlar ikinci derece vergi indirimi, 80-100 arası olanlar birinci derece vergi indiriminden yararlanır. Çalışanın birden çok engelli yakını varsa her biri için başvuru yapabilir. Başvuru, İş yerinden alınan çalışma belgesi, dilekçe, engelli raporunun aslı gibidir fotokopisi, engelli yakınına bakmakla yükümlü olunduğuna dair SGK’dan alınan belge, kimlik fotokopisi, iki resim, işçiler için sigortalılık belgesi ile birlikte il/ilçe vergi daireleri/defterdarlık/mal müdürlüklerine başvuru yapılır.

Eğitim Hakkı

Özel gereksinimli çocukların eğitim hakkı vardır. 20 Şubat 2019 tarihinden önce en az %20 engelli olanlarla bu tarih sonrası özel gereksinim raporu alan 18 yaş altı çocuklar; Rehberlik Araştırma Merkezlerinin değerlendirmesi sonucu özel eğitim imkânlarından yararlanır. Zorunlu öğrenim çağındaki okula gidemeyen, evden çıkması mümkün olmayan (örneğin solunum cihazına bağlı olan) özel gereksinimli çocukların evde eğitim hakkı vardır. Bu çocukların özel gereksinim raporunda, evde eğitim gereksinimi belirtilir. Başvuru, Rehberlik Araştırma Merkezine yapılır. Bu çocukların okuldan özel eğitim kurumlarına taşınmaları ücretsizdir. Bakınız: Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, Milli Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği

Özel yetenekli gençlerin üniversiteye geçişi ve üniversite öğreniminde hakları

Özel yetenekli olup üst öğrenime geçiş yapmak isteyen ve özel yetenek sınavını kazanan bedensel, zihinsel, görme ve işitme engel grubundaki öğrenciler için üniversiteye giriş taban puanı 20 Aralık 2013 tarihinde 100 puan olarak belirlenmiştir.

Engelli gençler için Paralimpik ve Deafolimpik Oyunları, Dünya Özel Olimpiyat Oyunları’nda ilk üç dereceyi alanlara milli sporcularda olduğu gibi özel bir puan verilmektedir. Bu gençler de özel yetenek sınavlarına girmeyecek ve yerleştirmelerini ÖSYM yapacaktır.

Üniversite eğitimi alan engelli öğrenciler için öğrenim ücretinde indirimi vardır. Kayıt sırasında üniversitenizden bilgi alınız

Kredi ve Yurtlar Kurumu Yönetmeliğine göre; tekerlekli sandalye kullananlar, görme engelliler, skolyoz hastaları gibi tek başına şehir içi otobüslere binemeyenlere yaşadıkları şehirde yurt imkânı sağlanır. Kredi ve Yurtlar Kurumuna başvurarak konu hakkında bilgi alınız.

KYK ve Başbakanlık Bursu için %40 ve üzeri engelli olanlar öncelik hakkından yararlanır. Ayrıca anne veya babası %40 ve üzeri engelli olanlar da öncelik hakkından yararlanır.  Engelli gençlere ait KYK geri ödemelerinde muafiyet yoktur. Bu konuda üniversitenizden bilgi alınız.

Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı (EKPSS)

En az %40 oranında engelli olan lise (ortaöğretim), ön lisans ve lisans mezunları yazılı sınava, ilk ve ortaokul mezunları ile özel eğitim uygulama ve iş okulu mezunları; kuraya katılacaktır. Sınavlar 2 yılda bir kez yapılır, sınav sonuçları 4 yıl geçerlidir. Son sınav 2018 yılında yağılmıştır. Bir sonraki sınav 2020 yılındadır. Bakınız: Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı ve Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmelik, 2014.

Engellilerin İş-Kur kaydı

Engellilerin İŞKUR’a Kayıt yaptırabilmeleri için 14 yaşını doldurmuş olmaları gerekir. Kayıt olanlar, İş-Kur resmi sitesinden engelli bireyler için açılan mesleki kursları takip edebilirler.

Çalışma Hayatında Haklar

Engelli ve engelli yakını olan çalışanların yer değişikliği hakkı vardır. Bakınız: Devlet Memurları Atama ve Yer Değişikliği Yönetmeliği,  Kamuda Geçici İş Pozisyonlarında Çalışanların Sürekli İşçi Kadrolarına veya Sözleşmeli Personel Statüsüne Geçirilmeleri, Geçici İşçi Çalıştırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun.

Başbakanlık Genelgesine göre (2002/58); Valiliklerce okulların tatil edilmesi halinde (olumsuz hava şartları nedeniyle) aynı bölgedeki kamu görevlisi engelliler ve hamileler idari izinli sayılır. Ayrıca; 10-16 Mayıs Engelliler Haftasının ilk günü ile 3 Aralık Dünya Engelliler Gününde, engellilere yönelik faaliyet gösteren konfederasyon, bağlı federasyonlar ve bağlı derneklerin kamu görevlisi olan yönetim kurulu üyeleri ile kamuda görev yapan tüm engelliler idari izinli sayılır.

Memurlara, sözleşmeli personele ve Jandarma Genel Komutanlığında görev yapan engelli muvazzaf ve memurlara, isteği dışında gece nöbeti ve gece vardiyası görevi verilemez. Bakınız: DMK, Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar, TSK İç Hizmet Yönetmeliği, Jandarma Genel Komutanlığı Nöbet Hizmetleri Yönetmeliği.

Engelli Çocuğu/Yakını Olan Çalışanların Hakları

Çalışanlar; bakmakla yükümlü yakınlarının engelli olması halinde izin ve nöbet muafiyet haklarını kullanırlar. Bakınız: Başbakanlık Genelgesinin (2010/2) 3. Maddesi,  TSK İzin Yönetmeliği, TSK İç Hizmet Yönetmeliği, EGM Genelgesi (2015/55), TSK’da çalışan engelli yakını olan işçiler için Toplu İş Sözleşmesi (2017).

En az yüzde %70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocukları için tüm çalışanlara; çocuğunun hastalanması hâlinde, doktor raporuna istinaden on güne kadar mazeret izni verilir. Bakınız: Devlet Memurları Kanunu, İş Kanunu, Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar, TSK Personel Kanunu, Uzman Erbaş Kanunu.

Devlet Memurları Kanunu ve İş Kanununa göre; memur ve işçi anneler için doğumda ya da doğum sonrası ilk 12 ay içinde, bebeği engelli olduğu tespit edilenlere; bebek 12 ayı tamamlayıncaya dek tam maaşlı yarı zamanlı çalışma hakkı (izin) verilmiştir.

Ağır engelli çocuğu olan sigortalı annelerin erken emeklilik hakkı vardır. 1 Ekim 2008 tarihinden sonra olmak üzere; çalışılan sürenin dörtte biri oranında süre çalışılan süreye ilave edilir. Bu süre emekliliğe kalan süreden düşürülür. Başvuruda, mevcut engelli sağlık kurul raporunun aslı gibidir fotokopisi (raporun alındığı hastane başhekimliğince, ıslak imzalı) kullanılır. Başvuru; Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) yapılır. Bakınız: 5510 sayılı Genel Sağlık Sigortası ve Sosyal Sigortalar Kanunu Madde 28.

Erişilebilirlik

Yerel yönetimler, kamu kurum ve kuruluşları, erişilebilirliğe dair tüm önlemleri almak zorundadır. Erişilebilirlik ve makul düzenleme ile ilgili şikâyetlerinizi CİMER ya da Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne ait bilgiedinme.eyhgm@ailevecalisma.gov.tr adresine, yer, tarih, saat ve şikâyet konusunu yazarak bildirebilirsiniz. Bakınız: Engelliler Hakkında Kanun

Erken emeklilik

Emekli kişilere bağlanan maaş; yaşlılık maaşıdır. Engelli memur, işçi ve Bağ-Kur çalışanları, işe girerken ya da girdikten sonra engelli olup olmadıklarına bakılmaksızın yaşı beklemeden, gerekli yıl ve prim gününü tamamladıklarında erken emekli olabilirler. Engelli memur ve Bağ-Kur çalışanlarının; işe giriş tarihi ne olursa olsun erken emeklilik için vergi indirimi belgesi almak zorunda değildir. 1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli işçi, erken emekli olmak için vergi indirimi belgesi alması gerekirken, bu tarih ve sonrası işe girenler, vergi indirimi belgesi almak zorunda değildir. Emeklilik üzereleri için bakınız: 5510 sayılı Genel Sağlık Sigortası ve Sosyal Sigortalar Kanunu.

1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli memurlar, en az %40 engelli olmak şartı ile engel oranına bakılmaksızın 15 yıl çalışmakla emekli olma hakkı elde ederler. Bu memurlar, Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine tabidirler (5510 sayılı Yasanın Geçiş Hükümleri).

1 Ekim 2008 sonrası işe giren engelli memurlardan; malul sayılmayıp engel oranı %60 veya üzerinde olanlar; 15 yıl ve 3960 prim günü ile erken emeklilik hakkını alırlar. Engel oranı % 50 ilâ % 59 arasında engelli olanlar; en az 16 yıl ve 4320 gün, engel oranı % 40 ilâ % 49 arasında engelli olanlar; en az 18 yıl ve 4680 gün ile emeklilik hakkı elde ederler. Bu memurlar 5510 sayılı Yasa hükümlerine tabidirler.

İşe Girdikten Sonra Engelli Hale Gelenlerin Erken Emekliliği

a) Çalışma gücü kaybı oranı %60 ve üzerinde olanlardan malulen emeklilik hakkı alamayanlar; 15 yıl,

b) Çalışma gücü kaybı oranı %50 -%59 arasında olanlar; en az 16 yıl-5760 prim günü,

c) Çalışma gücü kaybı oranı %40 -%49 arasında olanlar; en az 18 yıl-6480 prim günü ile emekli olabilirler.

Bağ-Kur Çalışanları İçin Erken Emeklilik Hakkı

Engel oranı; %60 ve daha çok olanlar 15 yıl, 3960 gün, engel oranı; %50 – %59 arası olanlar 16 yıl, 4320 gün, engel oranı; %40-%49 arası olanlar 4680 günde emeklilik hakkı alırlar. Bağ-Kur çalışanlarının erken emeklilik için vergi indirimi belgesi almak zorunluluğu yoktur, emeklilik başvurusu için prim borcu olmaması gerekir.

İşçi Kadrosunda Çalışanların Erken Emeklilik Hakkı

İş Kanuna tabi çalışan engellilerin işe giriş tarihlerine göre ve engel oranlarına göre erken emeklilik süreleri farklılık gösterir. 1 Ekim 2008 öncesi işe giren SSK’lı çalışanın engelli erken emeklilik hakkından yararlanması için; gelir vergisi indirimi belgesi almış olması zorunludur. Bu işçiler 506 sayılı Yasa hükümlerine (5510 sayılı Yasanın Geçiş Hükümleri) tabi olarak emekli olurlar. 1 Ekim 2008 ve sonrası işe giren işçiler ise 5510 sayılı Yasa hükümlerine göre emekli olur ve bu işçiler, erken emeklilik için vergi indirimi belgesi almak zorunda değildirler. Erken emeklilik için yıl ve prim günü şartının sağlanmış olması gerekir. Her ikisini tamamlamış olanların prim günü 5400 günden eksik ise, bu çalışanların prim günleri emeklilik işlemi sırasında 5400 güne tamamlanır.

Sigorta Başlangıç Tarihi %40 ile 59 arası %60 ile 79 arası %80 ve üzeri
05.08.1991 ve öncesi 15 yıl; 3600 gün 15 yıl;3600 gün 15yıl; 3600 gün
06.08.1991-05.08.1994 16 yıl; 3760 gün 15 yıl 8 ay;3680 gün 15yıl; 3600 gün
06.08.1994-05.08.1997 17 yıl; 3920 gün 16 yıl 4 ay;3760 gün 15yıl; 3600 gün
06.08.1997-  05.08.2000 18 yıl; 4080 gün 17 yıl; 3840 gün 15yıl; 3600 gün
06.08.2000- 05.08.2003 19 yıl; 4240 gün 17 yıl 8 ay; 3920 gün 15yıl; 3600 gün
06.08.2003- 30.09.2008 20 yıl; 4400 gün 18 yıl; 4000 gün 15yıl;3600 gün

1Ekim 2008 tarihinden önce işe giren engelli işçilerin erken emeklilik süreleri

Sigorta Başlangıç Tarihi %40 ile 49 arası %50 ile 59 arası %60 ve üzeri
01.10.2008-31.12.2008 18yıl;4bin 100 gün 16 yıl;3bin700 gün 15 yıl;3bin700 gün
01.01.2009-31.12.2009 18 yıl; 4 bin200 gün 16 yıl;3bin800 gün 15yıl;3 bin800 gün
01.01.2010-31.12.2010 18 yıl; 4 bin300 gün 16 yıl;3 bin900 gün 15yıl; 3bin900 gün
01.01.2011-31.12.2011 18 yıl; 4 bin400 gün 16 yıl; 4 bin gün 15yıl;3bin 960 gün
01.01.2012-31.12.2012 18 yıl; 4 bin500 gün 16 yıl; 4 bin100 gün 15yıl;3bin 960 gün
01.01.2013-31.12.2013 18 yıl; 4 bin600 gün 16 yıl; 4 bin200 gün 15yıl;3bin 960 gün
01.01.2014-31.12.2014 18 yıl; 4 bin680 gün 16 yıl; 4 bin300 gün 15yıl;3bin 960 gün
01.01.2015’den sonra 18 yıl; 4 bin680 gün 16 yıl; 4 bin 320 gün 15yıl;3bin 960 gün

1 Ekim 2008 ve sonrası işe giren engelli işçilerin erken emeklilik süreleri

Bakınız: 5510 sayılı Genel Sağlık Sigortası ve Sosyal Sigortalar Kanunu (Madde 28).

Malulen emeklilik

İşe girdikten sonra çalışma gücü kaybı oranı, SGK Sağlık Kurulu tarafından % 60 veya üzerinde olduğuna karar verilenler; 10 yıl /1800 iş günü prim ödenmesi şartı ile malulen emekli olurlar. Ancak başkasının bakımına muhtaç derecede malul olanlar için sadece 1800 iş günü prim ödenmiş olma şartı ile malulen emekli olurlar. İşe girmeden önce malul durumda olanlar, malulen emekli olamazlar. Bakınız: 5510 sayılı Genel Sağlık Sigortası ve Sosyal Sigortalar Kanunu Madde 25.

SGK Ödeneği Olan Bazı Malzeme ve Hizmetler

Akülü tekerlekli sandalye, manuel tekerlekli sandalye, işitme cihazı, koklear implant (biyonik kulak), ortez ve protezler, hasta alt bezi, fizik tedavi ve diş tedavisi ödemelerinin belirli bir kısmı SGK tarafından karşılanır. Ayrıntılı bilgi ve diğer ödemeler için bakınız: Sağlık Uygulama Tebliği

Hanede kişi başına düşen miktar asgari ücretin üçte birinden az olanlar bağlı oldukları il/ilçe Sosyal Yardımlaşma Dayanışma Vakfına başvurarak almış oldukları tıbbi malzemelerin SGK ödemesi dışında kalan miktarını talep edebilirler. Burada, Vakıf Mütevelli Heyetinin kararınca kişiye ödeme yapılıp yapılmayacağı belirlenir.

Kamusal Haklar

Su indirimi: Bulunduğunuz il/ilçe belediyesinin, engellilere su indirimi yapıp yapmadığını ilgili birimden öğreniniz. Eğer indirim yoksa belediyeden bunu talep edebilirsiniz.

Elektrik faturasında destek yardımı: Düzenli sosyal yardım alanların elektrik faturalarının bir kısmı Devlet tarafından ödenmektedir. Konu hakkında sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfından bilgi alınız. Evlerinde solunum cihazına bağlı hastası olanların, elektrik borcu olduğunda; eğer elektrik dağıtım şirketine engelli raporları ile bildirim yapmışlarsa, borçlarına karşılık elektrik kesintisi uygulanmaz.

Ücretsiz ulaşım hakkı: Belediye otobüsleri, özel halk otobüsleri, metro seferleri, TCDD ve Deniz Yollarının şehir içi/dışı seferleri ücretsizdir. “Ağır engelli”, “tam bağımlı birey” ya da çocuklar için “Çok ileri düzeyde özel gereksinim var (ÖGV)”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ibareli raporu olanların bir refakatçisi (engelli kişi ile birlikte olmak şartıyla) ücretsiz ulaşımdan yararlanır.

Şehirlerarası ulaşım hakkı: 20 koltuğa kadar olan taşıtlar için 1 kişiye, 20 koltuktan fazla koltuğa sahip taşıtlar için ise en fazla 2 kişiye, geçerli ücret tarifesi üzerinden bilet ücretinde %40 indirim uygular. Ancak, aynı taşıtla taşınacak engelli yolcu sayısının 20 koltuğa kadar olan taşıtlarda 1’den fazla, 20 koltuktan fazla koltuğa sahip taşıtlarda ise 2’den fazla olması halinde, her fazla engelli yolcu için, geçerli ücret tarifesi üzerinden bilet ücretinde %30 indirim uygulanır. Bu fıkraya uymayan yetki belgesi sahiplerine 5 uyarma verilir. Bakınız: Karayolları Taşıma Yönetmeliği

Havayolları Ulaşımı: THY için; iç hat biletlerinde %20 indirimden, dış hat biletlerinde %25 indirimden faydalanılır.  Ağır engelli olan yolcuların refakatçileri de indirimli bilet alabilir. Diğer havayolları için müşteri hizmetlerini arayınız.

Seçim Hakkının kullanımı: Seçmen kaydı sırasında engelli sağlık kurul raporlarını ibraz edenler için oy kullanma alanlarını engellilere uygun hale getirmekle yükümlüdürler. Yatağa bağımlı olup evden çıkamayacak durumda olduklarını hekim raporu ile tespit ettiren seçmenler, evlere oy sandığı talebinde bulunabilirler. Bakınız: Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun.

Engelliler müze ve ören yerlerini ücretsiz ziyaret edebilir, Devlet Tiyatrolarının gösterilerini ücretsiz izleyebilirler.

Diğer Haklar: TV yayını hizmetlerinde (Digitürk, Türksat Uydunet Hizmetleri, Türkcell Süperonlıne gibi), telefon/internet hizmetlerinde (Türk Telekom Sabit Hat, cep telefonları, Superonline, TTNET ve Fiber İnternet, D Smart gibi) indirimli tarifeler mevcuttur.

Tüm hastanelerde ve aile hekimliklerinde, engellilere muayene sırasında öncelik hakkı vardır. Genelgeye göre engelliler, acil vakalardan sonra 2. Sırada öncelik hakkında sahiptir. Hastanede yapılan röntgen, EKO, EKG gibi işlemlerde de öncelik hakkı vardır. Bakınız: Sağlık Bakanlığı Genelgesi 2010/73 ve 80 sayılı.

İşitme engelliler, acil durumlarda, hastane randevusu alımında ve sağlık kurul raporu işlemlerinde telefonlarına yükleyecekleri Engel Tanımayan Mobil Uygulama ile Engelsiz Sağlık İletişim Merkezi (ESİM) hizmetlerinden yararlanabilirler. Engelli tarifelerinden yararlananlar için veri haberleşmesi ücretsizdir.

Okula gidemeyen engelli çocukların aşıları aile hekimliklerinde yapılır.

TOKİ kampanyalarında uygun şartları taşıyan engelliler, engellilere ait kuraya katılırlar. Kurada çıkmayanlar, genel kuraya katılabilirler.

Bakıma muhtaç engelli yakını olan erbaş ve erler ailesinin ikametine yakın bir garnizonda askerlik yapabilmek için bulundukları ildeki askerlik şubesine ya da Kuvvet Komutanlıklarına dilekçe ile başvurabilirler. Bakınız: TSK Erbaş ve Er İşlemleri

Zihinsel engelli çocuklar için vasilik almak isteyenler; çocuk 18 yaşını doldurduğunda, çocuğun engelli sağlık raporu ile Sulh Hukuk Mahkemesine başvurmalıdır.  Bu dava için dosya masrafı ödenmez sadece pul parası ödenir.

Engelli erkek çocuklar için maluliyet tespiti talebi sonucunda “malul” sayılanlar; anne ya da babalarının üzerinden sağlık yarımdı almaya devam ederler. Bu çocukların yetim aylığı alma hakları da olur. Bakınız: 5510 sayılı Kanun.

Anne ve babalar; engelli sağlık raporunda ağır engelli olup, evli olmayan ve çalışmayan çocukları için kendilerinin hak ettiği pasaportu çocuklarına çıkartabilirler. Bakınız: Pasaport Kanunu.

On sekiz yaşını dolduran zihinsel yetersizliği olmayan ve vesayet altında bulunmayan her engelli birey Milli Piyango Genel Müdürlüğü tarafından verilen Sayısal Oyunlar Bayilikleri için başvuru yapabilirler. Bakınız: Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü Sayısal Oyunlar Yönetmeliği

Bakıma ihtiyaç duyacak derecede engelli olup evde bakımı sağlanamayan engelli bireyler şartları sağlamaları halinde, resmi ya da özel bakım kurumlarından yararlanma hakkına sahiptir. Başvurular Sosyal Hizmetler İl Müdürlüklerine yapılmaktadır.

Bir mesleki sertifikaya sahip, diğer başvuru şartlarını sağlayan ve kendi işini kurmak isteyen engelliler, İş-Kur hibe desteği alabilirler. İş-Kur İl Müdürlüklerinden ya da 444 75 87 numaralı telefondan, bilgi alınabilir.

Bilgi Alma, şikâyet ve öneri İçin Başvurulacak Kurum/İletişim Numaraları

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engeli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü: Mail adresi: bilgiedinme.eyhgm@ailevecalisma.gov.tr

İletişim: (0312)  705 70 00 – 01

İşitme engelliler mesaj hattı: (0312) 284 38 38

ALO 183 Sosyal Hizmetler: Rehberlik ve danışmanlık hizmeti almak, ihmal istismar ve şiddet vakaları ihbarları için arayabilirsiniz.

ALO 144 Sosyal Yardımlar: Engelli maaşı işlemlerini takip edebilirsiniz.

Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Engelli Danışma ve Koordinasyon Birimi: Danışmanlık almak için 0 (312) 304 1100 nolu telefonu arayabilirsiniz.

Kamu Denetçiliği Kurumu: Engelli bireyler ve aileleri, hak ihlali olduğunu düşündükleri konularda Kuruma başvuru yapabilirler. Ayrıntılı bilgi için bakınız: https://www.ombudsman.gov.tr/

KAYNAKLAR

2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu

2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu

4857 sayılı İş Kanunu

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu

5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun

5510 sayılı Genel Sağlık Sigortası ve Sosyal Sigortalar Kanunu

5682 sayılı Pasaport Kanunu

652 sayılı Özel Barınma Hizmeti Veren Kurumlar ve Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname

6663 sayılı Kanun

Başbakanlık Genelgesi (2010/2)

Başbakanlık Genelgesi (2002/58)

Belediye Kanunu

Büyükşehir Belediye Kanunu

Devlet Personel Başkanlığı Görüşleri

EGM Genelgesi (2015/55)

Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı ve Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmelik

Emekli Sandığı Kanunu

Emniyet Genel Müdürlüğü Genelgesi, “Özürlü Yakını Olan Personel Durumu”, (2010/15).

Engelliler Hakkında Kanun

Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik

Jandarma Genel Komutanlığı Nöbet Hizmetleri Yönetmeliği

Kamu Sağlık Hizmetleri Satış Tarifesi Usul ve Esasları

Karayolları Taşıma Yönetmeliği

Kredi ve Yurtlar Kurumu Yönetmeliği

Milli Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği

Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü Sayısal Oyunlar Yönetmeliği

Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu

ÖTV II Sıralı Tebliğ

Özel Tüketim Vergisi Kanunu

Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği

Sağlık Bakanlığı, Poliklinik Hizmetlerinde Öncelik Sırası Genelgesi (2010/73 ve 80 sayılı) 

Sağlık Bakanlığı, Özürlü Kişilere Yönelik Sağlık Hizmetinin Sunumuna İlişkin Genelge 2010/79 sayılı

Sağlık Uygulama Tebliği

Sarı A., 2016, Engelli Hakları ve Genel Mevzuat, 2. Basım, Ankara.

Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun

Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar

TSK Erbaş ve Er İşlemleri Yönergesi

TSK İç Hizmet Yönetmeliği

TSK İzin Yönetmeliği

Vakıflar Yönetmeliği

Daha fazla bilgi ve güncel içerikler için www.engelsizkariyer.com’u takip edebilirsiniz.

Kaynak gösterilmeden kopyalanması kesinlikle yasaktır.

Copyright © 2019 Tüm Hakları Saklıdır.

Yorumlar

  1. Merhaba,
    Harika bir site oluşturmuşsunuz. Ulusal farkındalık için önemli bir hareket. İnşallah tüm kamu ve özel sektör firmaları eğitim sektörü engelli farkındalığı için daha kalıcı çalışmalar yapar. siteniz de buna öncülük edeceğine inanıyorum.

    Sevgiler,
    Aykut

Yorum Yap